In het project Participatief Identiteitsonderzoek Kwaku onderzochten we samen met Stadsdeel Amsterdam Zuidoost en haar bewoners hoe de identiteit van het festival duurzaam kan worden behouden en versterkt. Kwaku is al vijftig jaar een collectief gekoesterd initiatief uit de gemeenschap zelf; een plek van ontmoeting, viering en trots. Met die groei kwamen ook nieuwe uitdagingen: hoe blijft het festival trouw aan zijn oorsprong, en tegelijk toekomstbestendig?
Het stadsdeel kwam met een heldere vraag: Hoe behouden we de culturele identiteit van Kwaku, terwijl het festival zich ontwikkelt in een veranderende stedelijke context? In de praktijk bleken er verschillende spanningen te spelen: tussen buurt en bestuur, tussen laagdrempeligheid en regelgeving, tussen commercie en gemeenschap. Kwaku is voor velen in Zuidoost niet zomaar een festival. De uitdaging was om die sociale betekenis tastbaar te maken, zodat beleid en organisatie er ook bestuurlijk op kunnen voortbouwen.
We voerden gesprekken met bewoners, bezoekers, standhouders, artiesten en de organisatie zelf. We deden veldonderzoek tijdens het festival, spraken sleutelfiguren uit verschillende generaties, en zetten een survey breed uit. Uit die gesprekken ontstond een rijk beeld van wat Kwaku vandaag betekent, en van wat er op het spel staat. Duidelijk werd dat het festival een unieke maatschappelijke functie vervult voor mensen uit Zuidoost. En juist omdat het festival uit de gemeenschap zelf is ontstaan, leeft er een diep gevoel van eigenaarschap. Dit inzicht leidde tot een nieuwe vraag: Hoe zorgen we dat Kwaku kan blijven groeien op zijn eigen voorwaarden, met behoud van zijn sociale betekenis en lokale worteling?
In een participatief onderzoeksproces verzamelden we verhalen, observaties en data uit verschillende bronnen: veldwerk tijdens het festival, diepte-interviews, een focusgroepsessie met bewoners en sleutelfiguren, en gesprekken met de organisatie. De resultaten werden samengebracht in een reeks thema’s en ontwerpprincipes die laten zien wat Kwaku vandaag betekent en wat het nodig heeft voor morgen. Het eindresultaat is een gedragen toekomstbeeld van Kwaku, gebaseerd op vijf waarden die zowel sociaal als bestuurlijk betekenis hebben. Deze waarden zijn vertaald naar concrete principes en toetsvragen voor beleid, organisatie en subsidie. Daarnaast ontwierpen we een voorstel voor een structurele betrokkenheid van de gemeenschap, die de identiteit en waarden van het festival beschermt en daarover in gesprek blijft met beleid en organisatie. Het rapport biedt een realistisch toekomstperspectief waarin beleid, bestuur en gemeenschap samen verantwoordelijkheid dragen voor Kwaku.
We ontwierpen een proces en een denkkader dat de kloof tussen beleid en gemeenschap overbrugt. Dit omvatte:
Dit proces maakte zichtbaar hoe sociaal ontwerp kan bijdragen aan de vernieuwing van culturele instituties, door samen met de gemeenschap te ontwerpen.
De resultaten en instrumenten helpen het stadsdeel om beslissingen te nemen die recht doen aan de waarden van het festival en aan de mensen die het dragen.
Tot slot heeft het onderzoek laten zien dat als gemeenschap, beleid en ontwerp samenwerken, er oplossingen mogelijk zijn die voorbij oorspronkelijke kaders reiken.
Foto's: Stadsarchief Amsterdam / Doriann Kransberg
